Arama:
Haz 7 2022
Somunlar | Somun Ölçüleri ve Çeşitleri

Somun

En sık kullanılan ana bağlantı elemanları arasında yer alan somun, cıvata ve saplama gibi diğer bağlantı elemanlar ile birlikte kullanılmaktadır. Somunlar takıp, sökülebilen kullanımı basit parçalardır. Vida kanallarına sürtünme kuvveti ile elemanların birbirine bağlanmasını sağlar. Yazımızda somun çeşitleri, somun kullanım alanları ve somun ölçüleri gibi konuları ele almaya çalışacağız.

Somun Ne İşe Yarar?

Somunlar ortasında bulunan delikler vasıtasıyla, cıvataların bağlantı yapılan parçaya kuvvetlice bağlanmasını sağlamaktadır. Bir civata ile kullanılacak somunun fazla sıkılması, o parçanın sağlamlık oranını yükseltmektedir.

Ana bağlantı elemanlarından biri olan ve bağlantı kurduğu elemanın bağlanma gücünü arttırmaya yarayan somunlar özellik ve şekillerine göre farklı çeşitleri mevcuttur. Özellikle cıvata ya da vida ile birbirini tamamlar. İnşaat, mobilya, otomotiv ve makine gibi sektörlerde sıklıkla kullanılan önemli parçalardan biridir.

Somun Kullanım Alanları

Somun ortasından cıvata ya da vidanın geçtiği delik, cıvatanın takılacağa yere kuvvetlice birleşmesini sağlamaktadır. Cıvata ile birlikte kullanılacak somun, ne kadar güçlüce sıkılırsa, o parçanın sağlamlığı o düzeyde artmaktadır.

Birçok çeşidi bulunan somun kullanım alanları da bir o kadar geniştir. Cıvatanın kullanıldığı yerlerde somun da kullanılabilmektedir. Makine, otomotiv, beyaz eşya, küçük ev aletleri, mobilya, gıda ve sağlık gibi daha hemen hemen her endüstriyel alanlarda kullanılabilmektedir.

Somun Ölçüleri

Cıvata gibi bağlantı elemanlarını parçalara sıkıca bağlanmasını sağlayan somun kullanım alanlarına göre farklı ölçülerde olabilmektedir. Burada 2 farklı somun ölçüm yöntemi mevcuttur. Bunlar sargılı kısım ve altıgen olan şeklin genişliği ile somun ölçüleri alınmaktadır. Standart olan tasarımları gereği  somun ölçer materyalleri vasıtasıyla somun ölçüleri kolayca ölçülebilmektedir.

Sağlamlık istenen yerlerde kaliteli somun ve kaliteli cıvata kullanmak gerekmektedir. Somun kalitesi tek haneli rakamlarla belirtilmektedir.

Somunun ortasında kılavuz çekilmiş dişler, üretilen ölçü standartlarına göre metrik ve inç olarak kullanılmaktadır. Üretim malzemeleri dayanım gücüne göre sınıflandırılmaktadır. Somun dayanım sınıfları 4, 6, 8 gibi sayılardan oluşmaktadır. Cıvatanın imal edildiği malzemenin N/mm² cinsinden çekme dayanımının 1/100’ünü ifade etmektedir. Somuna uygulanması gereken en fazla gerilim, dayanım sınıfı değerinin 10 katıdır. Örneğin dayanım sınıfı 8 olan bir somunun dayanım sınıfı değeri: 8 x 100 = 800 N/mm², maksimum gerilim değeri ise 80 kg/mm²’dir. Bağlantı elemanları seçiminde, somun dayanım sınıfı, cıvata dayanım sınıfına denk olmalıdır.

Somun Çeşitleri Nelerdir?

Somunlar kullanım alanlarına göre farlı çeşitlerde imal edilmektedir. En çok kullanılan modeller şunlardır.

Altı Köşe Somunlar
Altı Köşe Kör Somun
Kare Kaynak Somunu
Kare Somun
Boru Dişi Somun
Flanşlı Somun
İnce Taçlı Somun
Altı Köşe Perçin Somun
Fiberli Flanşlı Somun
Pres Somun
Birleştirme Somunu
Uzatma Somunu
Altı Köşe Kaynak Somun
Kontra Somun
Kelebek Somun
Ağır Yük Somunu
Ağaç Somunu gibi çeşitleri bulunmaktadır.

Somun hangi yöne açılır?

Sökülüp takılan alet ya da parçalar sağ el kuralına göre imal edilmektedir. Bu nedenle somunda sağa döndürülerek takılır, sola döndürülerek açılır.

Somun Anahtarı

Somun anahtarları, bağlantı elemanlarını söküp takmayı sağlayan alettir. “U” harfine benzeyen açık ucu birde başı dörtgen, altıgen gibi farklı şekillerde olan kapalı ucu mevcuttur. Bir diğer adı da İngiliz anahtarı olarak bilinmektedir. Genellikle cıvata, imbus, setskur gibi bağlantı elemanlarını açma amaçlı somun anahtarları kullanılmaktadır. Tüm bu bağlantı elemanlarının metrik ölçülerine göre cıvata somun ölçüleri belirlenmektedir. Bu çeşitlilik cıvata somun fiyatları için de aynı şekilde devam etmektedir. Bağlantı elemanlarının metrik ölçülerine göre, somun anahtarı ölçüleri de milimetre (mm) cinsinden belirlenmiştir. Cıvata somun fiyatları da bu ölçülere göre değişmektedir.

Rondela Pul

Genellikle somun ile birlikte kullanılan, cıvatanın baş tarafının altında konumlanan orta kısmı delik olan halka biçimli sac parçalara rondela ya da pul denir. Cıvatalar somun ile kullanıldığında rondela bağlantı yapılan parçanın üstüne bağlanmaktadır. Aynı zamanda cıvata bağlantı noktalarının olası hasar görmelerini engellemektedirler. Bu nedenle bağlandığı parçadan daha yumuşak bir maddeden üretilmektedirler. Örneğin bronz, sac, pirinç, kurşun, yumuşak çelik, bakır, alüminyum gibi yumuşak metallerden üretilmektedirler. Daha detaylı bilgi için rondela nedir konulu yazımızı inceleyebilirsiniz.

Benzer Yazılar

 

admin 0 Yorumlar
Oca 18 2022
Bağlama Elemanları Avantajları

Bağlama Elemanları Nedir?

Enerji üreten, biriktiren makinaları oluşturan iki veya daha çok parçayı birbirlerine, gövdeye ya da temele bağlayan elemanlara bağlama elemanları denir.

Bağlama elemanlarının kullanımı makinalara maliyet ve fiziksel açıdan ekstra bir yük getirebilmektedir. Tersi bir durumda ise sistemi daha karmaşık ve daha maliyetli bir hale getirebilmektedir. Kısacası makinelerin imalat maliyetlerini azaltmaktadır.

Bu elemanlar belli standartlar ile üretilmektedir, talebe göre özel ölçü ve özelliklerde de üretilebilmektedir. Bağlama elemanları 2 ana kategoride toplanmaktadır. Bunlar çözülebilen ve çözülemeyen bağlama elemanları olarak ayrılmaktadır. Çözülemeyen bağlama elemanlarına perçin, kaynak, lehim gibi elemanları örnek verebiliriz. Çözülebilen bağlama elemanlarına ise somun, cıvata, yay, pim ve vida benzeri elemanlar sıralayabiliriz.

Bağlantı yapılacak malzemenin şekli, türü gibi değişkenlere göre hangi bağlantının seçileceğini belirlenmektedir. Makine elemanlarının montajı öncesinde iki ana yöntemden biri veya birkaçı birlikte de seçilmektedir. Bağlantı şekli, bağlanacak elemanların tasarımına, çalışma koşullarına ve bağlama elemanından beklenen performansa göre değişkenlik göstermektedir. Bağlama elemanlarının avantajları şunlardır;

Bağlama Elemanlarının Avantajları

Çözülebilen bağlama elemanlarının enerji ve güç üreten makinalarda avantajları çok yüksektir. Bunlar:

  • Elemanlara kolayca bakım, kontrol ya da tamiratın yapılabilmesi
  • İmalat veya taşıma aşamalarında elemanların kolayca ayrılabilmesi
  • Kullanılacak alana göre montaj sonrası parçaların ayarlarının yapılması
  • Parçalarda zamanla oluşacak yıpranmalara düşük maliyetli ve daha kolay müdahale
  • Bakım masraflarının düşürülmesi

Çözülemeyen Bağlama Elemanları Avantajları

Makine içerisindeki parçaları fiziksel olarak birbirine bağlamaktadır. Tamirat, değişim, taşıma sırasında parçaların sökülmesi nedeniyle elemanlara hasar gelmektedir. Hasarlı parçaların tekrar kullanılamaması nedeniyle ek maliyet çıkarmaktadır. Lehim, kaynak, perçin ve yapıştırma elemanları bu grupta değerlendirilmektedir.

Lehim Avantajları:

  • Elektriksel iletkenlik ve sızdırmazlık güçlüdür.
  • Kolay ve ucuz bir birleştirme yöntemidir.
  • Temiz bir yüzey elde edilir

Kaynak Avantajları:

  • Lehime göre mekanik yönden daha güçlü bir birleştirme yapar
  • Perçin ve cıvataya göre baş kısımları olmayacağından ağırlık yönünden avantaj sağlar.
  • İmalatta pratik ve kolaylık sağlar.
  • Farklı metalleri bir araya getirerek kullanılabilmektedir.

Perçin Avantajları:

  • Uçak, tren, köprü, kule gibi büyük çelik yapılarda büyük kuvvetleri taşır.
  • Yüksek basınç uygulanan yapılarda oluşan kuvvete karşı mukavemet ve sızdırmazlık sağlar.
  • Düşük basınçlı yapılarda sızdırmazlık sağlar
  • Kaynak yapılan alanlarda zamanla yıpranma olurken perçin ile yapılan bağlantılarda mukavemet kaybı yaşanmaz.
  • Kontrol dışı oluşabilen ısıl genleşme gibi durumlar yaşanmamaktadır.

Yapıştırıcı Avantajları:

  • Uygulanması pratik, ekonomik ve hızlıdır.
  • Kaynak gibi kristal yapısında değişmeler, ısıl gerilmeler oluşmaz.
  • Boşluk doldurma özelliğinden dolayı paslanmalara karşı dayanıklıdır.
  • Farklı malzemeler birleştirilebilmektedir.

Çözülebilen Bağlama Elemanları Avantajları

Vida Cıvata Somun Bağlama Avantajları:

Eğik doğrunun, bir silindirin yüzeyine sarılması ile elde edilen helis eğrisine vida eğrisi denir. Eğik doğru yerine belirli kalınlıkta veya profilde  içi dolu silindirin dış yüzeyine çıkıntı olacak şekilde helisel bir hareketle sarılmasıyla cıvata üretilmektedir. İçi boş bir silindirin iç çevre yüzeyine aynı profilin helisel hareketle sarılmasından ise somun imal edilmektedir. Cıvata ve somun, makinaların montajında, boru flanş, silindir kapaklarının bağlantısında, çelik konstrüksiyonlar ve bunlara benzer birçok yerde bağlantı elemanı olarak kullanılmaktadır. Cıvata dış vida, somun ise iç vida olarak geçer.

  • Takmak ve sökmek çok pratiktir.
  • Standart ölçülerde imal edilmektedir.
  • Hızlı ve kolay üretim sağlanmaktadır.
  • Farklı alanlar için farklı çeşitleri vardır.

 

Diğer Yazılar

 

admin 0 Yorumlar